Građanke i građani Srbije o rodnoj ravnopravnosti: javno mnjenje Srbije o rodnoj ravnopravnosti

Uprava za rodnu ravnopravnost, uz podršku Švedske agencije za međunarodni razvoj i saradnju, u prilici je da objavi rezultate istraživanja o o rodnoj ravnopravnosti koje je radio tim Instituta društvenih nauka (Centar za politikološka istraživanja i javno mnjenje) - Suzana Ignjatović, Dragomir Pantić, Aleksandar Bošković i Zoran Pavlović. Ova studija je namenjena Upravi za rodnu ravnopravnost, kao i drugim institucijama, istraživačima, ženskim udruženjima, odnosno svima koji žele da informisano kreiraju programe za poboljšanje položaja žena i unapređivanje rodne ravnopravnosti. Interesovanje Uprave za rodnu ravnopravnost za perspektivu javnog mnjenja Srbije o rodnoj ravnopravnosti ukazuje na to da ovo pitanje konač- no dolazi„na vrh“ političke agende. Stoga bi se moglo očekivati da ova tema postane još vidljivija u dominantnom političkom diskursu u procesu pridru- živanja Evropskoj uniji. Utoliko je važno razumeti poziciju građana, budući da njihove političke preferencije mogu posredno odrediti sudbinu strategija i programa u ovoj sferi. Drugi bitan razlog za istraživanje stavova građanki i građana o rodnoj ravnopravnosti jeste potreba za političkom legitimizacijom političkih rešenja za unapređivanje rodne ravnopravnosti. Uspešna implementacija planova podrazumeva odgovarajuće usaglašavanje politike „za“ građanke i građane sa perspektivom„odozdo“. Dosadašnja istraživanja javnog mnjenja u Srbiji ispitivala su razne aspekte rodnih odnosa: sociodemografske razlike muškaraca i žena prema različi- tim kriterijumima (zdravlje, ekonomski položaj, participacija u politici), zatim stavove o diskriminaciji raznih marginalizovanih grupa u društvu (uključujući žene), kao i stavove o rodnim ulogama, stereotipima i modelima ponašanja. Javnopolitička istraživanja su ispitivala uže probleme politike rodne ravnopravnosti: specifične probleme određenih kategorija žena, odnosno mikro institucionalna okruženja. Istraživanje Instituta društvenih nauka (CPIJM) predstavlja prvo sveobuhvatno istraživanje o stavovima građanki i građana o mnogim dimenzijama rodne ravnopravnosti - kao društvenom fenomenu, vrednosnoj orijentaciji i političkom pitanju. Istraživanje čiji su rezultati ovde objavljeni sprovedeno je oktobra 2010. godine na reprezentativnom uzorku 1204 građanki i građana Srbije (bez Kosova) starijih od 15 godina. U istraživanju su ispitivani stavovi o raznim modalitetima ispoljavanja rodnih odnosa (vaspitanje, porodica, obrazovanje, ekonomija, politika, mediji), iskustvo diskriminacije zasnovane na pripadnosti određenom polu, percepcija diskriminacije na osnovu polne pripadnosti u širem društvenom okviru, stavovi prema aktuelnim javnopolitičkim merama, prioritetima i preferencijama u politici rodne ravnopravnosti. U skladu sa početnom namerom da se istraži javnomnjenjska pozicija u odnosu na stanje i politiku rodne ravnopravnosti, ova studija se sastoji od dva segmenta. Prvi deo istraživanja razmatra percepciju, iskustvo i uverenja koja određuju razne aspekte rodne ravnopravnosti. Drugi deo studije bavi se pozicijom javnog mnjenja o politici unapređivanja rodne ravnopravnosti. Na ovaj način smo nameravali da povežemo razumevanje aktuelnog stanja rodne ravnopravnosti i politički stav građanki i građana o tome šta treba učiniti u odnosu na te manifestacije rodnih odnosa u društvu. Time se pove- zuje saznajna, istraživačka funkcija ovog istraživanja sa praktičnom svrhom primene u definisanju javne politike rodne ravnopravnosti. Javno mnjenje Srbije još uvek nije dovoljno senzibilisano za problema- tiku rodne ravnopravnosti. Ipak, rezultati istraživanja pokazuju da građan- ska svest o rodnoj ravnopravnosti nije mnogo različita od pozicije građanki i građana Evropske unije. To je posebno relevantno ako se ima u vidu da je sadašnja javnomnjenjska pozicija o rodnoj ravnopravnosti zapravo u formi „latencije“ - pretpostavljamo da su ispitanice i ispitanici verovatno prvi put definisali svoje opredeljenje o mnogim političkim merama u toku samog istraživanja. Pa ipak, terenski podaci pokazuju da su ljudi vrlo zaintereso- vani za problem, kao i da su rado iznosili svoje mišljenje o većini pitanja u vezi sa rodnom ravnopravnošću. To bi se moglo tumačiti kao trajni trend prihvatanja savremenog koncepta rodne ravnopravnosti, što svakako povećava šanse da će rodna ravnopravnost u doglednoj budućnosti postati opšteprihvaćeni politički standard u Srbiji. Rezultati istraživanja pokazuju da institucionalizacija rodne ravnopravnosti postaje istinska unutrašnja potreba našeg društva. Stoga se nadamo da će u narednom periodu biti organizovana slična periodična istraživanja, radi boljeg razumevanja svih važnih determinanti transformacije pozicije javnog mnjenja u odnosu na različite aspekte rodne ravnopravnosti u Srbiji

Stranačke pristalice i komponente političke kulture u Srbiji

U ovom radu autori su pokušali da daju pregled istraživanja relevantnih za političku kulturu iz arhive Centra za politikološka istraživanja i javno mnjenje - Instituta društvenih nauka u Beogradu, počev od samih početaka parlamentarizma (1990), ali i ranije jer su mnogi birači zadržali stare vrednosne obrasce, političku motivaciju i ponašanje. Autori izdvajaju četiri komponente integralne političke kulture: kognitivnu, motivacionu, vrednosnu i akcionu prema kojima su upoređene pristalice relevantnih političkih partija do 2006. g. s obzirom na njihove karakteristike u vezi sa ovim komponentama. Jasna tendencija u pravcu formiranja specifičnih obrazaca dispozicija i ponašanja identifikovana je relativno rano, nakon samo dve godine od održavanja prvih izbora. Javlja se grupisanje pristalica političkih partija u dva antagonistička bloka - jedan koji je u osnovi tradicionalistički i autoritaran i koji se sastoji od onih koji inkliniraju ka Socijalističkoj partiji Srbije (Milošević}) i Srpskoj radikalnoj stranci (Šešelj), nasuprot pristalicama Demokratske stranke (Đinđić, Tadić), Demokratska stranke Srbije (Koštunica) i Srpskog pokreta obnove (Drašković) koje su otvorene prema svetu, liberalnije, tolerantnije, modernistički orijentisane i sl. Tokom perioda od petnaest godina, birači su menjali svoje preferencije prema konkretnim partijama, tako da nisu pripadali biračkom telu samo jedne partije, već su mnogi podržavali različite platforme. Partije su, takođe, menjale svoje programe i izborne platforme kako bi pridobile nove glasove tokom izbornih kampanja. Analiza je pokazala da su političke partije u Srbiji tercijarni agensi političke socijalizacije i da su neke komponente političke kulture prethodile formiranju partija (vrednosti, znanje, samoupravni sistem koji je nekad predstavljao vladajuću ideologiju). Uprkos demokratskih promena, rezultati mnogih istraživanja pokazali su da je u strukturnom smislu mešavina parohijalne i subjektivne političke kulture (Almond i Verba) dominantna, naročito u grupi nižih društvenih slojeva. U srednjoj klasi primetni su značajni pomaci ka pojedinim elementima participativne ili čak i građanske političke kulture. U suštini, birači se i dalje mogu klasifikovati prema konceptima nemačkog sociologa Tenisa na "Gemeinschaft" (zajednica u tradicionalnom smislu), što se odnosi na većinu birača, odnosno "Gesellschaft" (društvo, odnosno građanska politička kultura), što važi za manjinu

Public opinion research in Serbia in the Non-pluralist period

From the mid 1950s until the end of the twentieth century, public opinion surveys enabled the collection of a vast amount of empirical data. One part of the findings was published in the form of reports or monographs immediately after the surveys had been conducted, available to all interested readers. In keeping with their personal and professional interests, CPSPOR researchers published both theoretical and review papers in monographs, journals, and proceedings dealing with the problem areas of the four basic programs. Many of these papers were widely acclaimed in the scientific and professional public, some even winning prizes. They cover various research topics: theoretical papers on the election system and political parties (Goati 2000; 2001; Goati et al. 1995; Pribicevic 2010; Lutovac 2005; 2006; Vukomanovic 1997), the nature of interests (Pantic 1980), information systems and mass communication (Dzinic 1978; Bacevic 2004; Matic 2007), the Biblical concept of propaganda and ancient propaganda (Slavujevic 1993; 1997), political culture (Vasovic 1998; Pantic/Pavlovic 2009; Pavlovic 2009; 2010; 2012; 2013; 2014), values (Kuzmanovic 1995; Pantic 1981; 1990; 1994; Pavlovic 2009), world public opinion (Pavlovic 2007), public opinion (Bacevic 1994; Pantic 2009; Pantic/Pavlovic 2007), ideology (Goati 1997; Boskovic 2006), expressing interests (Bolcic 1998), the ethnology of everyday life (Boskovic 2005), political marketing (Slavujevic 1999), political socialization (Vasovic, 1986a), secular religiosity (Pantic 1988), political legitimacy (Mihailovic 1997; Slavujevic/Mihailovic 1999), parliamentarianism (Goati 1995), youth as a social group (Mihailovic 1985; Mihailovic et al. 1990; Milic/Cickaric 1998), social capital (Ignjatovic 2011), gender equality (Boskovic et al. 2011), religiosity (Flere 1985), and public opinion formation (Lukic 1969). The references published in the period from the 1960s to the end of the 1980s are invaluable since they are the 14 only preserved evidence regarding the topics analyzed, the employed methods, and the main findings (for more detailed information regarding the ISS publications see Albahari/Jovanovic 2007). On the other hand, almost all public opinion surveys conducted from the early 1990s until the present are archived in two quite unique research databases: the CPSPOR Research Data (CPSPOR internal archive) and the National Social Science Empirical Data Archive—NEDA (constructed for the consortium of social science institutes in Serbia) (Fajgelj/Ignjatovic 2009).3 The construction of NEDA was coordinated by CPSPOR and funded by UNESCO. Both databases enable searching through all research studies and offer various options of new or additional data processing. The NEDA database contains over one hundred surveys and all relevant pieces of information—raw data, variables, categories etc. Once the NEDA database becomes fully operational (currently it is in the final testing phase), it will create an excellent opportunity for performing longitudinal and trend analyses, repeated, extended, or in-depth analyses, meta-analytic and psychometric analyses. Both earlier publications and archived data provide the possibility to obtain new or critical insights into the factors, processes, or consequences of some of the key events in the modern political history of Serbia, and thus serve as the best evidence of the turbulent times Serbian society has faced in the past decades. Hence, returning to them again and again will most certainly provide new perspectives and insights on these difficult experiences